muzyka nordycka    Dania 

Jazz w Danii

Histora jazzu w Danii sięga lat dwudziestych XX wieku (orkiestry saksofonisty Valdemara Eiberga, Erika Tuxena), a większą popularność zdobył w latach trzydziestych. Do najbardziej znanych muzyków tego okresu należeli pianista Leo "The Lion" Mathisen, skrzypek Svend Asmussen, puzonista Peter Rassmusen, saksofonista Kai Ewans, kontrabasista Niels Foss, pianista i wibrafonista Kjeld Bonfils.

W czasie II Wojny Światowej, mimo niechęci okupantów do tego rodzaju muzyki, jazz miał się w Danii świetnie - Eiberg, Bonfils i Asmussen grali w tej samej orkiestrze, popularne były zespoły Bruno Henriksena czy Bertela Skjoldborga.

Po zakończeniu wojny duńska scena jazzowa zaczęła się dzielić na muzyków starszego pokolenia, kontynujących tradycje jazzu nowoorleańskiego (Viking Jazz Band) i nowe pokolenie, dla których inspiracją stał się bebop, jak saksofonista (a także architekt) Max Brüel czy kontrabasista, kompozytor i bandleader Erik Moseholm.

jazzhus_montmartre
Dexter Gordon w Jazzhus Montmartre

Na światowej scenie jazzowej Dania pojawiła się w latach sześćdziątych, głównie za sprawą otwartego w 1959 r. klubu jazzowego Jazzhus Montmartre. Ten niewielki klub stał się jednym z centrów europejskiego jazzu, a wielu znanych amerykańskich muzyków, zachęconych sprzyjającą jazzowi atmosferą muzyczną przeniosło się do Kopenhagi (Stan Getz, Oscar Pettiford, Dexter Gordon, Kenny Drew, Ben Webster). W tym okresie pojawiło się młode pokolenie duńskich muzyków jazzowych, którzy mieli okazję uczyć się od amerykańskich mistrzów, z którymi mieli teraz bezpośredni kontakt. Przyładem udanej amerykańsko - duńskiej wpółpracy może być trio pianisty Kenny'ego Drew, które oprócz niego tworzyli dwaj duńscy muzycy - perkusista Alex Riel oraz kontrabasista Niels-Henning Ørsted Pedersen.

Trzeba także wspmnieć o życzliwym przyjęciu, z jakim spotkał się w Kopenhadze Krzysztof Komeda. Nie tylko występował w Jazzhus Montmartre, ale w duńskim oddziale wytwórni Metronome wydał płytę zatutułowaną "Ballet Etudes, the Music of Komeda", skomponował też muzykę do kilku filmów duńskiego reżysera Henninga Carlsena.

W latach sześćdziesiątych rozpoczęły się kariery takich znanych duńskich muzyków jak trębacz Palle Mikkelborg, autor napisanej dla Milesa Davisa suity "Aura" (nagranej przez Davisa w Kopenhadze z udziałem duńskich muzyków), kontrabasiści Bo Stief i Mads Vinding , perkusistka Marilyn Mazur.

Jazzową awangardę w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych reprezentował duńsko - afrykański saksofonista John Tchicai, a zwolennikom bardziej tradycyjnej odmiany jazzu patronował także saksofonista Jesper Thilo.

Złota epoka jazzu w Danii minęła, legendarny Jazzhus Montmartre w latach siedemdziesiątych przestał istnieć jako klub jazzowy by ostatecznie zostać zamknięty w 1995 r., ale życie jazzowe w Danii dalej istniało, skupiając się wokół działającego od 1991 r. klubu Copenhagen Jazzhouse, a apogeum osiągając co roku w pierwszym tygodniu lipca podczas organizowanego już od ponad 30 lat Copenhagen Jazz Festival.

Z młodszego pokolenia muzyków jazzowych wymienić trzeba pianistę Carstena Dahla, kontrabasistów Jespera Lundgaarda i Chrisa Minh Doky, gitarzystę Jakoba Bro (w Polsce znany jest ze współpracy z Tomaszem Stańką), pianistę i producenta Nielsa Lan Doky.

Na uwagę zasługują również wokalistki Cæcilie Norby oraz Caroline Henderson.

Duński Rock

melvis
Melvis & His Gentlemen

Początki rock and rolla w Danii można datować na rok 1956. W tym roku Ib "Rock" Jensen zarejstrował piosenkę "Politi Rock" a Preben Ugleberg EP zatytułowane "Rock'n'roll".

4 października 1956 r. odbył się koncert z udziałem obu tych wykonawców, na którym wybuchły - sprowokowane przez dziennikarza Ole Neesgaarda - "zamieszki". Spowodowało to odwołanie dwóch zaplanowanych już koncertów, a samo wydarzenie, odpowiednio nagłośnione przez media, zwróciło uwagę na nowe zjawisko jakim był rock'n'roll.

Do pionierów tego gatunku muzyki w Danii należy zaliczyć, obok wspomnianego już Iba Jensena, Ivana "Melvisa" Haagensena i jego zespół Melvis & His Gentlemen (powstały w 1956 r.) oraz grupę The Cliffters, utworzoną w 1957 r. jako Ready Rock Boys.

Dla muzyki początku lat sześćdziesiątych przyjęła się nazwa pigtrådsmusik (pigtråd oznacza po duńsku drut kolczasty - z nim bowiem kojarzyło się Duńczykom brzmienie gitar elektrycznych, charakterystyczne dla wczesnego rocka). W tym okresie popularnością cieszyły się takie zespoły jak The Defenders, Sir Henry & His Butlers czy The Hitmakers.

Jak na całym świecie tak i w Danii radykalne zmiany w muzyce popularnej przyniósł koniec lat sześćdziesiątych. Był to czas eksperymentów muzycznych, na duńskiej scenie muzycznej pojawiły się zespoły inspirujące się blues - rockiem czy rockiem psychodelicznym.

Kamieniem milowym w historii duńskiego rocka była wydana w 1967 r. roku płyta HIP efemerycznego zespołu Steppeulverne.

alrune_rod
Alrune Rod

Do najważniejszych zespołów tego okresu należą: zaliczane do rocka psychodelicznego (duński syrerock) Young Flowers, Alrune Rod, The Savage Rose, blues-rockowy Beefeaters, grające mieszankę jazzu i rocka Burnin Red Ivanhoe i Midnight Sun (pierwotnie Rainbow Band).

Na uwagę zasługują rownież Povl Dissing, zespoły Ache, Culpepper's Orchard czy artystyczny kolektyw Røde Mor.

Lata siedemdziesiąte uważane są za złoty okres duńskiego rocka (danskrockguldalder). Można przypuszczać, że do rosnącej popularności muzyki rockowej w Danii przyczynił się powstały w 1971 r. i z biegiem lat cieszący się coraz większym zainteresowaniem w Europie festiwal w Roskilde.

Największą gwiazdą duńskiego rocka w tym czasie był bez wątpienia działający w latach 1969 - 1978 zespół Gasolin'. Po rozpadzie zespołu udaną, trwającą do dzisiaj, karierę solową rozpoczął wokalista grupy - Kim Larsen. Sukcesy w tych latach odnosiła również grupa Gnags.

W latach siedemdziesiątych rozpoczęli karierę aktywni i popularni do dnia dzisiejszego wokaliści/autorzy/kompozytorzy, tacy jak Sebastian czy C.V. Jørgensen.

Pod koniec lat siedemdziesiątych pojawiły się w Danii pierwsze zespoły punkowe, z których pierwszym był założony w 1977 r. kopenhaski zespół Sods - od 1981 r. działający jako Sort Sol; zespół istnieje do dnia dzisiejszego choć gra już inny rodzaj muzyki. Do prekursorów duńskiego punku należała również powstała w 1978 r. a pochodząca z Aarhus grupa Lost Kids.

W latach 1980 - 1984 istniał wpływowy, należący do gotyckiej odmiany punku ADS. Do dziś istnieje założony w 1984 r. D-A-D (pierwotnie Disneyland After Dark), mający swe korzenie w punku, ale od dawna grający raczej tradycyjny hard rock.

Zasłużonym uznaniem cieszyły się takie grupy jak działający w latach 1979 - 1982 eksperymentalny Ballet Mécanique czy istniejący od 1977 do 1985 r. nowofalowy Kliché.

king_diamond
King Diamond

Powstały na początku lat osiemdziesiątych zespół heavy-metalowy Mercyful Fate i wywodzący się z niego, założony przez wokalistę Kima Bendixa Petersena, King Diamond to do dzisiaj najpopularniejsi poza granicami kraju przedstawiciele duńskiego rocka. Inne znane zespoły heavy metalowe powstałe w latach osiemdziesiątych to Pretty Maids oraz Artillery.

Lata dziewięćdziesiąte to czas zawrotnej kariery istniejącego w latach 1991 - 1998 zespołu Dizzy Mizz Lizzy; od czasu rozwiązania grupy gitarzysta i wokalista Tim Christensen z powodzeniem kontynuuje karierę jako solista.

Niesłabnącą popularnością do dziś dnia cieszy się założony w 1991 r. Kashmir. Istniejący w latach 1989 - 1999 r. Psyched Up Janis próbował bez powodzenia zaistnieć na arenie międzynarodowej, ale to co nie udało się zespołowi osiagnął nieco później z nową formacją - The Raveonettes jego lider Sune Rose Wagner.

W latach dziewięćdziesiątych powstało również kilka znanych, istniejących do dziś, duńskich zespołów heavy metalowych - choć ich kariery nabrały rozpędu dopiero w następnej dekadzie - jak Mercenary, Hatesphere, Royal Hunt, Mnemic, Illdisposed.

Do najbardziej znanych grup rockowych lat dwutysięcznych należą mieszający heavy metal z rock'n'rollem, punkiem i rockabilly Volbeat, łączący dynamiczny rock z muzyką elektroniczną zespół VETO, grający klasycznego rocka Magtens Korridorer.

Popularnością cieszy się w Danii melodyjna, balansująca na granicy popu odmiana rocka elektronicznego produkowana przez takie zespoły jak Nephew, Carpark North, czy Turboweekend.

Na granicy muzyki rockowej i popowej stoi również powstała w latach dziewięćdziesiątych, ale naprawdę istniejąca na krajowej scenie muzycznej od 2002 r. Saybia.

Duński pop

thomas_helmig
Thomas Helmig

Za najpopularniejszego duńskiego piosenkarza ostatnich 20 lat niewątpliwie trzeba uznać Thomasa Helmiga, którego płyty cieszą się niezmiennym powodzeniem od czasu debiutu w 1985 r.

Równie udaną, rozpoczętą we wczesnych latach osiemdziesiątych, karierą może się pochwalić pop-rockowa grupa TV-2.

Lata osiemdziesiąte to okres dominacji takich piosenkarek jak oscylujące pomiędzy muzyką rockową i popową Anne Linnet, Sanne Salomonsen czy Liz Sørensen, do których wkrótce dołączyła Søs Fenger.

tina_dickow
Tina Dickow

W 2001 r. rozpoczęła bardzo udaną karierę utalentowana autorka, kompozytorka i wokalistka Tina Dickow. Dwa lata później debiutował pochodzący z Wysp Owczych autor, kompozytor i wokalista Teitur.

Aktualnie do tytułu największego gwiazdora duńskiej sceny popowej pretendować może młody producent i wokalista Rasmus Seebach. Wśród piosenkarek największy sukces komercjalny odniosła Medina, ale obiecująco zapowiadają się kariery takich młodych wokalistek jak Fallulah czy Oh Land. Poza granicami Danii pewien sukces w ostatnich latach odniosły formacje w stylu dance/pop jak Infernal i Alphabeat.

Do międzynarodowej kariery przymierzają sie też takie grupy indie popowe jak The Kissaway Trail, Figurines, Oh No Ono.

Na wzmiankę zasługuje bardzo udany, zauważony w kilku krajach europejskich debiut mieszkającej w Berlinie Dunki Agnes Obel.

Muzyka elektroniczna

Ważną postacią, jeśli chodzi o spopularyzowanie tego gatunku w Danii, był DJ i producent Kenneth Bager, który przyczynił się do zbudowania duńskiej sceny klubowej. Aktualnie najbardziej znanym twórcą muzyki elektronicznej jest (Anders) Trentemøller. Uznaniem w rodzinnym kraju cieszy się Mikael Simpson (tworzący również muzykę filmową), a także Troels Abrahamsen. Nadzieje na przyszłość budzi młody muzyk Mike Sheridan. Trzeba też wymienić takich producentów i DJ'ów jak Rumpistol, duet Lulu Rouge czy Kato.

Należy dodać, że Kopenagaha gości w sezonie letnim aż dwa festiwale muzyki elektronicznej: czerwcowy Distortion Festival i sierpniowy Strøm Festival.

Inni...

Wielu interesujących muzyków nie poddaje się zaszufladkowaniu - gdzie bowiem należałoby umieścić takie zespoły jak Mew, Under Byen, Efterklang, Slaraffenland czy Sleep Party People - by wymienić tylko niektóre.

mew
Mew

Przydzielanie etykietek jest również utrudnione przez fakt, że duńscy muzycy często działają na wielu frontach, zajmując się różnymi gatunkami muzyki. Wokalista (a także autor, kompozytor i keybordzista) Jacob Bellens prowadzi równolegle dwie bardzo udane kariery - z zespołem I Got You On Tape oraz jako połowa duetu Murder, Troels Abrahamsen jest nie tylko wokalistą rockowego VETO, ale systematycznie wydaje płyty solowe z muzyką elektroniczną i działa jako producent (i to dla tak różnych wykonawców jak hip-hopowy kolektyw Suspekt czy zespół rockowy The Floor Is Made Of Lava), Fridolin Nordsø z zespołu The William Blakes jest również uznanym producentem (Moi Caprice, Fallulah), muzycy z zespołu Slaraffenland często występują z kolegami z Efterklangu pod nazwą Slaraffenklang, tych samych muzyków spotykamy w formacjach Choir Of Young Believers i Chimes & Bells - przykłady możnaby mnożyć.

Jest to niewątpliwie spowodowane faktem, że Dania jest małym krajem, a w konsekwencji duńska scena muzyczna jest również nieduża. Muzycy dobrze się znają między sobą, można również przypuszczać, że aby się utrzymać z grania muzyki muszą wykazać dużo inicjatywy.

Acz nieco wymuszona przez okoliczności ta wszechstronność i wzajemna współpraca muzyków wychodzi duńskiej muzyce na dobre. Aktualnie duńska scena muzyczna jest w pełnym rozkwicie. Ilość i jakość muzyki jaką ten mały, zaledwie sześciomilionowy kraj produkuje jest zgoła zdumiewajaca, a wszystkie gatunki muzyczne są godnie reprezentowane.

alfabet artystów

 

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

Æ

Ø

Å